Wat het is, wat het veroorzaakt, en hoe het kan worden gediagnosticeerd en behandeld?
Ploegendienst syndroom – is een aandoening die vooral mensen treft die voor hun werk nacht-, vroege ochtend- en roterende diensten draaien. De aandoening kan slapeloosheid veroorzaken wanneer werknemers proberen te slapen en/of overmatige slaperigheid terwijl ze aan het werk zijn. Aanzienlijk slaapverlies treedt gewoonlijk op. De gemiddelde persoon met een ploegendienst syndroom verliest één tot vier uur slaap per nacht.
Ploegendienst wordt wel gedefinieerd als elke dienst die buiten de uren van 6 uur ‘s morgens en 7 uur ‘s avonds valt, met inbegrip van vaste en roterende uren. Ruwweg 16% van de werknemers in loondienst werkt in ploegendienst. Van deze werknemers heeft volgens de huidige schattingen één op de vijf te maken gehad met een ploegendienst syndroom.
Wat is een ploegendienst syndroom?
Een stoornis in het werken in ploegendienst wordt gecategoriseerd als een circadiane ritmeslaapstoornis. Deze klasse van medische aandoeningen wordt gekenmerkt door een verstoring van het circadiane ritme van het lichaam, dat de slaap-waakcyclus regelt. Andere circadiane ritmeslaapstoornissen zijn vertraagde en gevorderde slaap-waakfase stoornis, onregelmatige slaap-waakritme stoornis, en jetlag.
Het circadiane ritme wordt grotendeels gestuurd door natuurlijk licht en duisternis. Overdag nemen de netvliezen in je ogen zonlicht waar en geven ze de hersenen het signaal om hormonen zoals cortisol vrij te laten, die je alert en energiek houden. Als de zon ondergaat en het licht vervaagt, produceren je hersenen een ander hormoon, melatonine, dat gevoelens van slaperigheid en ontspanning opwekt.
Ploegendienst syndroom heeft specifiek betrekking op een circadiane afwijking die samenhangt met een werkschema dat overlapt met een traditionele slaap-waakcyclus. Slapeloosheid, buitensporige slaperigheid tijdens het wakker zijn, en herhaaldelijk slaapverlies zijn de kenmerkende symptomen van een ploegendienst syndroom. Om de diagnose ploegendienst syndroom te krijgen, moeten patiënten symptomen melden die gedurende ten minste een maand optreden ondanks pogingen om elke dag voldoende te slapen.
Ploegendienst syndroom beïnvloedt mensen op verschillende manieren. Iemand die bijvoorbeeld een avonddienst werkt, ervaart misschien niet dezelfde symptomen als een andere werknemer met een vroege ochtenddienst. De mate waarin de prestaties overdag zijn aangetast, verschilt ook per patiënt. Sommige mensen passen zich uiteindelijk aan door ‘s nachts te werken en overdag te slapen, maar dit proces kan tijd kosten. Omgevingsfactoren zoals huwelijk, gezin en sociale druk kunnen slaapverlies door een slaapstoornis in ploegendienst nog verergeren.
Complicaties van slaapstoornis
Als het niet behandeld wordt, kan een slaapstoornis in ploegendienst leiden tot ernstige complicaties, waaronder:
- Stemmingsproblemen: ploegendienst syndroom kan ertoe leiden dat mensen zich ongeduldig, prikkelbaar en niet in staat voelen om te gaan met problemen of conflicten. Velen vermijden de omgang met hun collega’s tijdens de ploegendienst en voelen zich ook minder geneigd om zich sociaal in te laten met vrienden en familieleden als ze niet op het werk zijn. Mensen met een ploegendienst syndroom lopen een hoger risico op depressie dan mensen die de stoornis niet hebben.
- Slechte werkprestaties: Mensen met een ploegendienst syndroom hebben vaak moeite om zich te concentreren, op te letten en dingen te onthouden. Dit kan zich vertalen in verminderde prestaties op het werk en extra kosten voor werkgevers.
- Hoger risico op ongevallen: Omdat een ploegendienst syndroom de alertheid en het reactievermogen vermindert, lopen werknemers een hoger risico om fouten te maken of betrokken te raken bij een ongeval. Naast ongevallen op het werk lopen deze mensen ook een groter risico om betrokken te raken bij een auto-ongeluk tijdens hun woon-werkverkeer als gevolg van slaperig rijden. Een aanzienlijk aantal aanrijdingen door slaperig rijden vindt plaats tussen middernacht en 6 uur ‘s ochtends.
- Extra gezondheidsproblemen: Een goede nachtrust is nodig om het lichaam te herstellen en een goed immuunsysteem te behouden. Slaapstoornissen door ploegendienst en daaropvolgend slaapverlies kunnen onderliggende gezondheidsproblemen verergeren, waaronder gastro-intestinale, metabole, reproductieve en cardiovasculaire problemen.
- Laag testosterongehalte: Bij sommige mensen kan ploegendienst hun testosteronspiegel aantasten, wat zich kan uiten in vermoeidheid, weinig energie en een laag libido.
- Drugsmisbruik: Veel mensen met slaapproblemen gebruiken zelfmedicatie met alcohol of drugs. Dit kan leiden tot middelenmisbruik of afhankelijkheid als de problemen aanhouden.
Sommige mensen ervaren minder symptomen van de aandoening na de overgang naar een meer conventionele werkploeg. Ploegendienst syndroom kunnen echter aanhouden na het veranderen van werkschema, en dit kan een aparte diagnose voor chronische slapeloosheidstoornis rechtvaardigen.