Een inleiding over het belang van slaap bij kinderen en hoe hen te helpen beter te slapen.
Slaap is een essentiële bouwsteen voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid van je kind. Maar als het u niet lukt om uw peuter in slaap te krijgen, bent u niet de enige. De American Academy of Pediatrics schat dat slaapproblemen 25 tot 50 procent van de kinderen en 40 procent van de adolescenten treffen.
Inzicht in hun slaapbehoeften is de eerste stap naar een betere slaap voor uw kinderen. Door een combinatie van slaaphygiëne, op de leeftijd afgestemde routines en aandacht voor eventuele slaapstoornissen kunt u uw kind helpen de rust te krijgen die het nodig heeft om sterk en gezond op te groeien.
Waarom is slaap belangrijk voor kinderen?
Slaap speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van jonge geesten. Onderzoek toont aan dat slaap niet alleen een direct effect heeft op geluk, maar ook op alertheid en aandacht, cognitieve prestaties, stemming, veerkracht, woordenschat en leren en geheugen. Slaap heeft ook belangrijke effecten op de groei, vooral in de vroege kinderjaren. Bij peuters blijken dutjes noodzakelijk te zijn voor de consolidatie van het geheugen aandacht, en de ontwikkeling van motorische vaardigheden.
Wat gebeurt er als kinderen niet genoeg slapen?
Zoals elke ouder weet, kan een kind dat te weinig slaap krijgt chagrijnig of hyperactief zijn, met effecten die kunnen lijken op ADHD. Slaperigheid kan ook het aandachtsvermogen van uw kind aantasten, met alle gevolgen van dien voor hun schoolprestaties. Zelfs een minimale beperking van de slaap kan gevolgen hebben voor het dagelijks leven van uw kind.
Volgens de American Academy of Pediatrics (AAP) krijgt een kwart van de kinderen onder de 5 jaar niet voldoende slaap. Dit is zorgwekkend omdat een slechte nachtrust bij jonge kinderen in verband wordt gebracht met allergische rhinitis en problemen met het immuunsysteem, maar ook met angst en depressie. Er zijn ook steeds meer aanwijzingen dat een slechte slaap in de kindertijd in de toekomst cardiovasculaire risico’s met zich mee kan brengen in de vorm van obesitas, diabetes en hoge bloeddruk.
Bij adolescenten kan onvoldoende slaap langdurige gevolgen hebben voor de schoolprestaties en de geestelijke gezondheid. De American Medical Association, het US Department of Health and Human Services en de American Academy of Pediatrics beschouwen chronisch slaapverlies bij adolescenten als een probleem voor de volksgezondheid. Het is een risicofactor voor middelenmisbruik en geestelijke gezondheidsproblemen, maar ook voor meer directe problemen zoals auto-ongelukken en sportblessures.
Tips om ervoor te zorgen dat uw kind een volledige nachtrust krijgt
Slaapbehoeften veranderen naarmate je kind ouder wordt, maar of je nu te maken hebt met een peuter van twee of een koppige tiener, uit onderzoek blijkt dat een consequente bedtijdroutine helpt om ervoor te zorgen dat je kind genoeg slaap krijgt. Welke activiteiten u ook kiest, probeer elke dag dezelfde te doen in dezelfde volgorde, zodat uw kind weet wat het kan verwachten.
Een typische bedtijdroutine zou kunnen bestaan uit:
- Computers, tv-schermen, videospelletjes en andere felle lampen uitzetten
- Pyjama’s aantrekken en tanden poetsen
- Een licht boek lezen, een slaapliedje zingen of een bad nemen
- Voor peuters een knuffeldier of een veiligheidsdeken uitzoeken voor de nacht
De beste tijd om uw kind naar bed te brengen is wanneer het slaperig is, niet wanneer het al slaapt. Zo leren ze hoe ze zelf in slaap kunnen vallen. Als peuters midden in de nacht wakker worden, loop dan met ze mee terug naar hun bed. Het is beter om kleuters niet in uw bed te laten slapen, omdat het samen slapen het risico op wiegendood verhoogt.
Slaaphygiënetips voor kinderen
Gewoonten overdag hebben ook invloed op de slaap. U kunt een rustige slaap bij uw kinderen bevorderen door de basisregels voor slaaphygiëne te volgen:
- Een evenwichtig schema opstellen met afwisselend rust- en speelmomenten
- Een regelmatige bedtijd aanhouden
- De slaapkamer, en vooral de matras, ook overdag schermvrij maken
- Zorgen voor gezonde voeding
- De thermostaat op een iets koelere temperatuur zetten
- Gebruik donkere gordijnen om het licht te blokkeren, of een nachtlampje als ze bang zijn in het donker
- De slaapkamer stil houden of een machine met witte ruis gebruiken om geluiden van buitenaf te maskeren
- Cafeïne, grote maaltijden en suikerhoudende lekkernijen vermijden voor het slapengaan, en indien nodig kiezen voor een gezonde snack voor het slapengaan
Het is belangrijk om uw kind regelmatig te laten bewegen, maar trap niet in de val uw kind uit te putten om het ‘s nachts beter te laten slapen. Vaak is je kind dan oververmoeid en valt het moeilijker in slaap. Leer het speciale niveau van hyperheid herkennen dat betekent dat je peuter te moe is, zodat je hem naar bed kunt brengen voordat het misgaat.
Soms is een bedtijdroutine makkelijker gezegd dan gedaan. In een tweeoudergezin of bij broers en zussen die een kamer delen, kan bedtijd een extra logistiek vergen. De National Sleep Foundation heeft een lijst met aanvullende slaapstrategieën als je problemen hebt om je kinderen in slaap te krijgen.
Slaaptips voor baby’s: Omdat ze nog geen circadiaan ritme hebben ontwikkeld, slapen zeer jonge baby’s zelden de hele nacht door, en dat is niet erg. Als ze niet vanzelf weer in slaap vallen, probeer ze dan te kalmeren door te praten of door ze aan te raken, zonder ze op te pakken. Als ze blijven huilen, hebben ze misschien honger of moeten ze een schone luier om. Los het probleem snel en rustig op, gebruik indien mogelijk alleen een nachtlampje, en verlaat de kamer rustig.
Slaaptips voor peuters: Jonge peuters hebben een slaapschema dat wordt aangevuld met twee dutjes per dag. De slaapproblemen van peuters worden verergerd door verlatingsangst en een angst om iets te missen, wat zich vertaalt in vertragingstechnieken en koppigheid bij het slapengaan. Je kunt deze klachten verminderen door ze controle te geven over kleine keuzes, zoals welke pyjama ze willen dragen of welk boek ze willen lezen. Probeer geduldig, streng, maar liefdevol te zijn, want machtsstrijd zal waarschijnlijk een sterkere reactie van hen uitlokken.
Slaaptips voor schoolgaande kinderen: Schoolgaande kinderen hebben vaak drukke agenda’s die het moeilijk maken om een goede nachtrust te hebben. Probeer waar mogelijk een consequent schema te volgen en een rustperiode in te lassen voordat ze naar bed gaan. Om de associatie tussen de slaapkamer en slaap te versterken, kunt u hen waar mogelijk huiswerk of andere activiteiten in een andere kamer laten doen.
Slaaptips voor tieners: Tieners zijn geprogrammeerd om een later circadiaan ritme te hebben, wat een probleem kan opleveren met begintijden op school. U kunt uw tiener helpen door te erkennen dat hij meer tijd nodig heeft en samen een gezond slaapschema op te stellen dat bij zijn levensstijl past. Tieners lijken hun ouders tot op zekere hoogte te imiteren als het op slapen aankomt, dus een van de beste dingen die je kunt doen om hen te helpen een gezond slaappatroon te ontwikkelen, is er zelf een aan te houden.
De ochtend is ook belangrijk. Hoewel het verleidelijk is om je kinderen in het weekend te laten uitslapen, kan dit hun slaapschema verstoren en het moeilijker maken om doordeweeks wakker te worden. Probeer buitenschoolse activiteiten niet te veel in te plannen als u merkt dat deze een nadelig effect hebben op hun slaaptijd.
Als u een gezonde slaaphygiëne toepast en uw kind zich nog steeds slaperig voelt of moeite heeft om in slaap te vallen of ‘s nachts in slaap te blijven, is het misschien tijd om naar de dokter te gaan om te kijken of hij of zij een slaapprobleem heeft. U kunt ook de leerkracht vragen om u op de hoogte te houden van zijn of haar aandachtsniveau. Moeite met concentreren, hyperactief gedrag of leerproblemen kunnen erop wijzen dat het kind niet goed slaapt.
Slaapproblemen bij kinderen
Zaken die voor ons misschien niet zo belangrijk lijken, zijn vaak heel belangrijk voor een kind. Gebeurtenissen zoals een nieuw broertje of zusje, tandjes krijgen, een ziekte, een andere plek, een nieuwe verzorger, een verandering in het schema, of kleine klachten zoals allergieën, verkoudheid en oorontsteking kunnen allemaal hun tol eisen op de slaap van uw kind.
Naast deze veel voorkomende problemen heeft maar liefst 50 procent van de kinderen op een bepaald moment last van slaapstoornissen. Slaapstoornissen zijn nauw verweven met geestelijke en lichamelijke gezondheidsproblemen, waarbij het een het ander verergert in een cyclus die moeilijk te doorbreken kan zijn. Bovendien zijn sommige slaapstoornissen niet duidelijk voor de slaper, of ze kunnen andere aandoeningen weerspiegelen, zoals epilepsie, waardoor ze moeilijk te diagnosticeren zijn.
Enkele van de meest voorkomende slaapstoornissen bij kinderen zijn nachtmerries en nachtmerries, slaapapneu, slaappraten en slaapwandelen, snurken, en rustelozebenensyndroom.
Nachtmerries en nachtmerries
Nachtmerries kunnen beangstigend zijn voor peuters, die het moeilijker hebben om te onderscheiden wat echt is en wat niet. Kinderen worden vaak wakker van nachtmerries, die zich meestal voordoen tijdens de REM-slaap. Als dit gebeurt, stel ze dan gerust en breng ze voorzichtig weer in slaap.
Nachtmerries, ook wel slaapangst genoemd, zijn parasomnia die vroeg in de nacht optreden tijdens de niet-REM-slaap bij ongeveer een derde van de kinderen. Je kind kan tijdens een nachtelijke terreur schreeuwen en rechtop springen, maar wordt meestal niet wakker of herinnert zich het incident ‘s ochtends niet. Het beste wat u kunt doen, is ervoor zorgen dat uw kind veilig is en proberen hem of haar in bed te houden als dat mogelijk is. Je hoeft je kind niet wakker te maken of zich zorgen te maken als het af en toe een nachtmerrie heeft, maar als het vaak voorkomt of overdag slaperig wordt, moet je het wel aan je kinderarts melden.
Slaappraten en slaapwandelen
Slaappraten is een relatief veel voorkomende parasomnie waarbij sprake is van vocalisaties tijdens de slaap. Slaappraten lijkt vaker voor te komen tijdens de lichte slaap, dus een goede slaaphygiëne kan helpen om het aantal episodes te verminderen. Hoewel slaappraten op zichzelf onschadelijk is, kan het andere mensen in de slaapkamer storen. Het wordt soms in verband gebracht met andere slaapstoornissen zoals nachtmerries of slaapwandelen.
Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 kinderen slaapwandelt voor de leeftijd van 13 jaar, waarbij de meeste episodes voorkomen in de pre-tienerjaren. Net als bij slaappraters zijn slaapwandelaars zich niet bewust van hun omgeving en kunnen ze zich hun activiteit achteraf meestal niet herinneren. Naast slaperigheid overdag, kan slaapwandelen ernstige gevolgen hebben, afhankelijk van de acties van de persoon. Als uw kind slaapwandelt, is het een goed idee om de slaapkamer te beveiligen en een alarm te installeren. Het is nuttig gebleken om iemand ongeveer een half uur voor de normale slaapwandelepisode wakker te maken.
Snurken en slaapapneu
Net als bij volwassenen is het normaal dat kinderen af en toe snurken. Snurken bij kinderen kan worden veroorzaakt door opgezwollen amandelen of adenoïden, allergieën, overgewicht, passief roken of andere factoren. Als u echter merkt dat uw kind overmatig snurkt of pauzes in zijn ademhaling heeft, gevolgd door hijgen, kan het slaapapneu hebben.
Kinderen met slaapapneu hebben last van een verstoorde ademhaling, waardoor ze ‘s nachts meerdere keren wakker worden, vaak zonder dat ze het doorhebben. De eerste aanwijzing dat er iets mis is, kan zijn dat u merkt dat uw kind de kenmerkende tekenen van slaaptekort vertoont, zoals slaperigheid overdag, concentratieproblemen en hyperactiviteit. Regelmatig snurken en slaapapneu kunnen beide nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid van uw kind en storend zijn voor de andere gezinsleden. Praat met uw kinderarts over manieren om de symptomen te verminderen.
Rusteloze Benen Syndroom
Het rustelozebenensyndroom bij kinderen wordt gekenmerkt door een onbedwingbare drang om de benen te bewegen en kan moeilijk te herkennen zijn. U denkt misschien dat uw kind gewoon friemelt of last heeft van groeipijnen. De behandeling van nachtelijk rustelozebenensyndroom bij kinderen omvat een goede slaaphygiëne en rekoefeningen voor het slapen gaan. IJzersupplementen zijn nuttig gebleken bij de behandeling van volwassenen, maar er wordt nog onderzoek gedaan naar de veiligheid en doeltreffendheid van ijzersupplementen voor kinderen.
Als u denkt dat uw kind aan een van deze slaapstoornissen lijdt, houd dan de symptomen bij in een slaapdagboek en praat met uw kinderarts. Het instellen van goede slaapgewoonten en het wegnemen van andere belemmeringen voor een goede slaap is de eerste verdedigingslinie bij de behandeling van veel van deze aandoeningen.